کاغذ چیست؟ کاغذ اولین بار در سال 105 پس از میلاد مسیح در کشور چین توسط شخصی به نام تسای لون اختراع گردید و به سرعت مورد توجه کاربران مختلف قرار گرفت. کاغذ از زمان اختراع تا به امروز قابل اعتماد ترین وسیله جهت نشر و انتقال اندیشه بشر بوده و برجسته ترین نقش در جمع آوری و ذخیره اطلاعات بشری را داراست.سرانه مصرف این کالای استراتژیک و ارزشمند در دنیای امروز به عنوان شاخص پیشرفت و توسعه فرهنگی کشورها محسوب می گردد و نقش بسزای آن در درآمد سرانه ملی کشورها بر ضرورت توجه بر سرمایه گذاری و به روز رسانی تکنولوژی تولید آن افزوده است. منابع آماده سازی الیاف (Fiber) کاغذ به عنوان یک ورقه درهم تنیده و یا مالیده تعریف می شود که معمولا از الیاف گیاهی تشکیل شده است. الیاف بدست آمده از کهنه پارچه (نخ)، باگاس (نی شکر)، پنبه و نی به عنوان منابع جاری ساخت کاغذ به کار رفته اند. کاغذهای جدید تقریبا تنها از الیاف سلولزی به دست آمده از چوب ساخته می شوند. صنعت کاغذ سازی اصطلاحات معین معدودی دارد. به طور مثال، مقوا (Paperboard)، مقوای جعبه (Boxboard)، مقوای کارتی (Cardboard)و کاغذ کارتن (Cartonboard)، همگی اصطلاحاتی هستند که برای توصیف کاغذ نوع سنگینتر به کار می روند. "کاغذ" و "مقوا"اصطلاحلات غیر مشخصی هستند که می توان آنها را هم به ضخامت ماده و هم به وزن آن نسبت داد. سازمان بین المللی استاندارد (ISO) عنوان میکند که ماده ای با وزن بیش از 250گرم برهر متر مربع را مقوا می نامیم. بیان ویژگی های کاغذ ضخامت و وزن مهمترین ویژگیهای تعیین کننده کاغذ و مقوا ضخامت و میزان چگالی آن میباشد. زیرا چگالی کاغذ با یک ضخامت معین می تواند به طور قابل توجهی متغییر باشد. هر دو واحد آوواردوپوا (Avoirdupois) و متریک موارد استفاده خود را دارند و ممکن است برای محصولات متفاوت یک کارخانه تاز واحدهای متفاوتی استفاده شود.باید دقت کرد که دقیقا چه واحدی برای یک محصول مورد استفاده قرار گرفته است. درواحد آوواردوپوا: ضخامت کاغذ برحسب هزارم اینچ یا "پوینت" (point) بیان میشود. یک هزارم اینچ یک پوینت است. (برای مثال کاغذی با ضخامت 0/020 اینچ، 20پوینت است. مقوای ظروف برای صنعت مقواسازی شیاردار و همچنین بیشتر مقواها با وزن هر 1000 فوت مربع و بر حسب پوند بیان میشود، که به آن "وزن پایه" میگویند. کاغذ نازک با وزن هر بند (ream) بر حسب پوند مشخص میسود. هر بند کاغذ شامل 500 ورق کاغذ است، ولی اندازه واقعی هر ورق بر حسب نوع محصول میتواند تغییر کند. در بسیاری از موارد یک بند کاغذ 3000 فوت مربع فرض میشود. در سیستم متریک، رابطه وزن کاغذ/مساحت واحد به صورت "گرماژ" (garmmage) بیان میشود، گرماژ، طبق تعریف، وزن (جرم) یک متر مربع کاغذ است. ضخامت کاغذ به میکرو متر بیان میشود (که به صورت اختصار آن را با "um" نمایش میدهند.). میلیمتر نیز گاهی به کار میرود، ولی میکرومتر دارای این مزیت است که در آن ممیزاعشار حذف شده است. ضرایب تبدیل واحد متریک عبارتنداز: گرم بر متر مربع = پوند بر 1000 فوت مربع × 4/55 میکرومتر = 25/4 × 0/001 اینچ (ممیز اعشار معمولا حذف میشود) 1000 میکرو متر = 1 میلی متر درخشندگی درخشندگی معیاری است ار قابلیت انعکاس کل نور سفید. مقادیر درخشندگی با مقیاس بین 1 تا 100بیان میشود، که در آن 100 درخشندگی اکسید منیزیوم خالص است. (کاغذ را نمیتوان با درخشندگی 100 تولید کرد). درخشندگی را نباید با سفیدی اشتباه کرد، سفیدی معیاری است برای توصیف رنگ کاغذ مثل زردی یا قرمزی. بیشتر درجه بندی های کیفی درخشندگی دارای میزان انعکاس از مرتبه 80 هستند. هرچه کاغذ درخشنده تر باشد، طرح های گرافیکی آن درخشنده تر خواهد بود.درخشندگی کاغذ (و وسیله اندازه گیری آن) برای دستیابی به چاپ خوب باید مورد بررسی و ارزش گذاری قرار گیرد. برش کاغذ یکی از مهم ترین نکات در بسته بندی کاغذ برش آن است. در روش سنتی که به وسیله گیوتین انجام میشود، کاغذها لبه ایجاد میکند. کاغذی که لبه دار باشد در زمان مصرف در ماشینهای کپی و پرینتر موجب میشود که چند کاغذ یکباره وارد دستگاه شود و البته خاک کاغذ هم گرفته نمیشود و طول عمر دستگاهرینتر را کاهش میدهد. اما در روشی که در ایران به روش لیزری معروف شده است کاغذ از طول بریده میشود و به وسیله دستگاههای مکنده، خاک کاغذ تا سطح بالایی جذب میشود. خاک کاغذ خاکهایی که از کارخانه تولید کاغذ همراه است در زمان برش کاغذ به وجود میاید، اگر از کاغذ جدا نشود وارد دستگاه های کپی و پرینتر شده و عمر آنها را به شدت کاهش میدهد. همچنین هنگام چاپ خاک کاغذ در پرینتر یا دستگاه فتوکپی می سوزد و ایجاد سیاهی میکند. دستگاه های برش جدید تا بیش از %95 خاک کاغذ را از کاغذ جدا میکند و عمر بیشتری برای دستگاه های کپی و پرینتر تضمین میکند. انواع کاغذ بیشتر کاغذها بر روی ماشینهای فوردرینیر یا دوسیمه ساخته می شوند. برخلاف مقواهای چندلایه، کاغذها اغلب از یک خمیر کاغذ منحصر به فرد یا یک ترکیب منحصر به فرد تشکیل شده اند. در برخی موارد لایه هائی اضافی بر روی لایه های قبلی گذاشته میشود. تولید کنندگان کاغذ نامهای خاص فراوانی را برای انواع کاغذ ها به کار می برند که هماهنگی بسیار کمی در نام انواع مختلف و درجه بندی های آنان وجود دارد. بسیاری از کاغذ ها برای فرآیند های چاپی خاصی طراحی می شوند، و این برای تولید کننده کاغذ مهم است که بداند چه فرآیندی بر روی کاغذ انجام خواهد شد. برخی تولید کنندگان کاغذهای خاص تولید می کنند مثل استوکهای رنگی (Stock) یا استوک با پرداخت سطحی دارای بافت. فهرست انواع کاغذهائی که در زیر می آید یک دید کلی از محصولات تولیدکنندگان کاغذ را به دست می دهد. 1- کاغذ روزنامه و کاغذهای مشابه 2- کاغذ کتاب (تحریر) 3- کاغذهای تجاری 4- کاغذهای ضد چربی (Greaseproof) 5- گلاسین (Glasine) 6- پوستی (Parchment) 7- کاغذ کرافت طبیعی 8- کرافتهای سفیدکاری (رنگبری) شده و سولفیتها 9- کاغذ نرم (تیشو) 10- کاغذ برچسب 11- کاغذ ساخت کارتن 12- کاغذ لاینر و کاغذ فلوتینگ (Linerboard and medium)
پیشینه کاغذ ماده ای است پهن و نازک که از فشردن الیاف موادی مانند خمیر چوب، برنج یا کتان درست میشود و بیشتر برای نوشتن و نقاشی به کار میرود. با ین همه از کاغذ برای بسته بندی مانند کادو، آرایش درونی ساختمان، صافی های صنعتی و پژوهشی و کارهای دیگر نیز بهره میگیرند. چینی ها نخستین مردمانی بودند که بیش از 2000 سال پیش کاغذهایی مانند کاغذهای امروزی را ساختند. ایرانیان مسلمان شیوه ساختن کاغذ را در صده نخست پس از اسلام از چینی ها آموختند و آن را بهبود بخشیدند. یافته های باستان شناسی نشان میدهند که از قرن اول میلادی، در چین کاغذ وجود داشته است. اولین بار در سال 105 بعد از میلاد مسیح در کشور چین یکی از درباریان به نام تسای لون ماده جدیدی را برای امپراطور توصیف کرد که از پارچه های کهنه ، پوست درختان ، کنف و علف تهیه میشد و روی آن مینوشتند. به مرور زمان شیوه تهیه کاغذ بهتر شد و آن را با الیاف گیاهانی مانند خیزران میساختند. اختراع کاغذ به سرعت مورد توجه کاربران مختلف قرارگرفت و روز به روز بر میزان تولید و کاربرد آن افزوده شد. عرب ها این محصول را به اروپا بردند و در سال 1150 نخستین کارخانه کاغذ سازی را در اسپانیا بنا کردند، اما ماشین تولید انبوه کاغذ را ، چینی ها اختراع کردند. همچنین لازم به ذکر است که نخستین اسکناس در سال 1024 میلادی در چین تهیه و مبادله شد. ملت ها بنا به فرهنگ و میزان دسترسی به مواد اولیه لازم روشهای متفاوتی را بر اساس تولید کاغذ به کار بردند. کاغذ از زمان اختراع تا به امروز قابل اعتمادترین وسیله جهت نشر و انتقال اندیشه بشر بوده است و برجسته ترین نقش در جمع آوری و ذخیره اطلاعات بشری را دارا ست. سرانه مصرف این کالای استراتژیک ارزشمند در دنیای امروز به عنوان شاخص پیشرفت و توسعه فرهنگی کشورها محسوب میگردد و نقش بسزای آن در درآمد سرانه ملی کشورها بر ضرورت توجه بر سرمایه گذاری و به روز رسانی تکنولوژی تولید آن افزوده است. با توجه به این که از ابتدا اساس تولید کاغذ بر پایه استفاده از چوب بوده و تولید هر تن کاغذ منجر به قطع 17 اصله درخت میگردد از یک سو و ضرورت حفظ جنگل ها و درختان همراه با حساسیت روز افزون متولیان محیط زیست از سوی دیگر انسان ها را بر آن داشت تا ضمن برنامه ریزی صحیح برای استفاده و احیای بهینه این منابع خدادادی به دنبال جایگزینی منابع دیگری که بتواند نیاز انسانها را برآورده نماید نیز باشند از اقدامات انجام شده در این راستا میتوان به مواردی همچون اسفاده از محصولات حاصل از پلیمرهای شیمیایی در صنایع بسته بندی و تغییرات اساسی در تکنولوژی تولید کاغذ و...اشاره نمود. کاغذ چگونه فراهم میشود؟ الیافی که در ساخت کاغذ به کار میرود معمولا طبیعی و شامل سلولز میباشد که به دو روش شیمایی و فیزیکی تهیه میگردد. یک آزمایش: تکه ای کاغذ بردارید آن را از گوشه ای پاره کنید و با دقت به لبه پارگی ها نگاه کنید، رشته های نازک و مو مانندی را می بینید که همانند رشته های پشمین درهم تنیده اند، این رشته ها از مولکولی به نام سلولز ساخته شده اند. سلولز مولکولی، نخ مانند و دراز است که پیکر گیاهان را میسازد. هر یک از رشته هایی را که در لبه پارگی کاغذ می بینید، از هزاران مولکول سلولز ساخته شده که مانند رشته های طناب به دورهم پیچیده اند.چوب درختان به مقدار فراوان سلولز دارد ؛ به همین دلیل ، کاغذ را از آن میسازند. برای اینکار درختان را میبرند و به کمک ماشین ویژه ای تنه آنها را ریز ریز می کنند. سپس این تکه های کوچک چوب را با موتد شیمیایی و مقدار فراوان آب داغ، مخلوط میکنند تا خمیری از رشته های سلولزی به دست آید. در گام بعدی، خمیر را روی یک توری فلزی میریزند تا آب خود را از دست بدهد؛ سپس خمیر از لا به لای چند غلطک میگذردو آب خود را بیشتر از دست میدهد. پمپ های مکنده آب، به این آب گیری کمک میکنند. سرانجام خمیری که به صورت ورقه درازی درآمده است، با گذشتن از لا به لای غلطک های داغ خشک میشود؛ و برگه دراز کاغذ از دستگاه بیرون میاید. برای اینکه کاغذ خیلی آب جذب نکند، مواد شیمیایی ویژه ای به آن می افزایند. برای تولید کاغذهای بسیار نرم و سفید کاغذ را از لابه لای غلطک هایی می گذرانند که دمای بیشتری دارند و سطح آن را با مخلوطی از خاک چینی و آب پوشانده اند.برای اینکه کاغذ محکم تر شود، به آن پنبه می افزایند. اگر بخواهند از کاغذ، دستمال کاغذی بسازند؛ به آن نرم کننده می افزایند و با کمک مواد شیمیایی، میکروبهای آن را از بین میبرند. در پایان کار، دستگاهی که به رایانه مجهز است، ضخامت کاغذ، مقدار آب و شمار سوراخهای احتمالی آن را بررسی می کند. در صورتی که ضخامت در همه جا یکسان باشد، مقدار آب مناسب باشد و شمار سوراخها کم باشد؛ کاغذ راهی بازار میشود. پیرامون واژه کاغذ کاغد یا کاغذ ، کله ای است پارسی و ذکر این لغت یا " ورق " در کتب قدیمی عربی بسیار فراوان دیده می شود.خمیر کاغذ بیشتر از چوب سوزنی برگ درختان ساخته میشود(به دلیل داشتن الیاف طولانی تر). کاغذ یکی از فراورده های مهم چوب است؛ برای ساختن کاغذ ابتدا تنه درخت را به وسیله دستگاه خردکن به خورده چوب تبدیل می کنند، سپس خورده چوب ها را به وسیله مواد شیمیایی و روش های مختلف در برج پخت خمیر تجزیه می کنند و از آنهالیاف سلولزی به دست می آید که "خمیر کاغذ" نامیده می شود. از در هم رفتن الیاف سلولزی و بعد پرس آنها انواع ورقه کاغذ ساخته می شود. انواع برش کاغذ کاغذ از نظر برش طبق استانداردهای مختلفی طبقه بندی می شود. یکی از مهمترین طبقه بندی های بین المللی استاندارد A می باشد. در این استاندارد از A0 که بزرگترین سایز است هرچه عدد بزرگتر می شود ابعاد کاغذ نصف می گردد، به طوریکه : سه شکل تأمین استاندارد در کشور تولیدکنندگان داخلی واردکنندگان غیرقانونی نمایندگی های اصلی مشخصات کاغذ گرماژ تعداد بسته راه یا الیاف کاغذ (SG یا LG) جستارهای وابسته : مقوا کاغذ گلاسه اریگامی